بررسی میزان شکست DNA اسپرم 10 تا 15 درصد از زوجین علیرغم تلاش برای بچهدار شدن قادر به داشتن فرزند نبوده و بهعنوان زوج نابارور شناخته میشوند که علت نیمی از این موارد ناباروری فاکتور مردانه است. بخش عمده ناباروری مردان مربوط به اسپرم غیرطبیعی است. لذا این افراد کاندید استفاده از روشهای کمک باروری مانند IVF و ICSI بوده و ممکن است بهکرات این درمانها را تجربه کرده و با شکست مواجه شده باشند. یکی از عوامل بسیار مهم در موفقیت لقاح خارج رحمی، سلامت DNA اسپرم است. مطالعات مختلف نشان میدهد که هر چه کیفیت اسپرم پایینتر باشد سلامت DNA اسپرم هم با مشکلات بیشتری مواجه است. لذا با توجه به اینکه افراد دارای اسپرم معیوب و همچنین در موارد ناباروری با علت نامشخص کاندید استفاده از روشهای کمک باروری میشوند و در آنها آسیب موجود در DNA اسپرم این مردان، منجر به عدم موفقیت در درمان میگردد. لذا قبل از انتخاب روش درمانی مناسب نیاز به ارزیابی میزان شکست DNA اسپرم (SDFA) است. در بسیاری از این موارد در صورت مشخص بودن وجود آسیب در DNA اسپرم با انجام درمان مناسب امکان بهبود کیفیت اسپرم فراهم است. بنابراین آزمایش SDFA بهمنظور ارزیابی سلامت DNA اسپرم انجام میگردد. این آزمایش روش مطمئنی برای بررسی سلامت DNA اسپرم است که به شناسایی افرادی که ممکن است در معرض خطر ایجاد یک بارداری ناسالم باشند، کمک میکند. آگاهی از سلامت DNA اسپرم به تشخیص بالینی و درمان ناباروری مردان کمک مینماید و ارزش زیادی در موفقیت روشهای درمان آنها دارد. این آزمایش بر روی اسپرم تازه و یا فریز شده انجام میشود و روش مؤثری برای بررسی هزاران اسپرم موجود در مایع منی است.
سطح فراگمنتاسیون DNA اسپرم با آمار حاملگی و سقطهای پس از ICSI ،IVF ،IUI ارتباط دارد.
فراگمنتاسیون DNA اسپرم بهظاهر تأثیری در لقاح یا مراحل اولیه تقسیم جنین ندارد. سلامت DNA اسپرم در زمان روشن شدن ژنوم پدری و مرحله بلاستوسیست تأثیر میگذارد. فراگمنتاسیون DNA در مردان با اسپرم معیوب و نابارور بیشتر است البته در مردان بهظاهر سالم هم دیده میشود.
سلامت DNA اسپرم و بارداری بارداریهای سالم و طبیعی برای زوجهایی که مرد از اسپرمهای دارای میزان شکست DNA برخوردار است نیز اتفاق میافتد؛ اما وجود اسپرمهای معیوب این شانس را کاهش میدهد. هرچقدر که تعداد اسپرمهای با فرگمنتاسیون DNA بیشتر باشد، شانس بارداری سالم و موفق نیز به همان اندازه کاهش مییابد. جنینهای حاصل از اسپرمهای با DNA آسیبدیده از پیشآگهی خوبی برخوردار نیستند و احتمال رشد آنها و نیز شانس لانهگزینیشان کم میشود.
شواهد نشان میدهد که در صورت تشکیل جنین با اسپرمهای دارای DNA آسیبدیده، میتواند منجر به شروع القای اپوپتوز و جهشهایی شود که نتیجه آن توقف جنین قبل از مرحله بلاستوسیست، سقط و ناهنجاریهای مادرزادی است. به دلیل آنکه تخمک میتواند آسیبهای DNA اسپرم را تا حد زیادی ترمیم کند، تخمکهای گرفته شده از زنان جوانتر شانس ایجاد جنینهای سالمتر را بیشتر میکند.
عوامل ایجادکننده قطعهقطعه شدن DNA اسپرم: استرس اکسیداتیو، عفونت، لکوسیتواسپرمی، بیماری تب زا، بالا رفتن دمای بیضه، رژیم غذایی، استفاده از دارو بهویژه آنتیبیوتیک، سن بالا، واریکوسل، استفاده از دخانیات، تابشگیری از پرتوهای یونساز مانند پرتو ایکس و گاما، قرار گرفتن در معرض آلایندههای محیطی و شغلی.
بعضی از موارد قطعهقطعه شدن DNA اسپرم قابل درمان نیست؛ اما اگر آسیب به DNA اسپرم ناشی از رادیکالهای آزاد باشد، تغییر در سبک زندگی و استفاده از رژیمهای غذایی خاص میتواند به کاهش استرس اکسیداتیو کمک نماید. درمان عفونتها با آنتیبیوتیک و درمان واریکوسل نیز باعث کاهش فراگمنتاسیون DNA اسپرم میشود. آزمایش مجدد سه ماه پس از آزمایش اول جهت بررسی میزان کاهش فرگمنتاسیون لازم است.
• مردان مبتلا به ناباروری با علت نامشخص. • مردان مبتلا به اولیگو آستنوتراتواسپرمی (OAT). • مردان با سابقه انجام درمانهای ناموفق کمک باروری مانندIVF و ICSI. • بررسی کارایی درمانهای دارویی در مردان. • مردان خواهان داشتن فرزند به دنبال یک یا چند دوره شیمیدرمانی. • سابقه توقف در رشد جنین (Arrested embryo development). • سابقه رشد ضعیف جنین (Poor blastocyte develompment). • مردان با سن بالا. • سقط مکرر جنین در خانم. • مردان مبتلا به واریکوسل. • مردان در تماس با مواد سمی و آلودگیهای محیطی. • مایع منی حاوی اسپرمهای غیرطبیعی و با تعداد کم در مردان.
اسپرمها با رنگ فلوئورسانس یا غیر فلوئورسانس رنگآمیزی شده و موردبررسی قرار میگیرند و نتایج به سه شکل آماری برای استعداد باروری گزارش میشود:
• اگر میزان شکست DNA اسپرم کمتر از 15 درصد باشد قابلیت باروری عالی است. • اگر میزان شکست DNA اسپرم بین 15 تا 30 درصد باشد قابلیت باروری خوب است. • اگر میزان شکست DNA اسپرم بیشتر از 30 درصد باشد قابلیت باروری کم است.
البته حاملگی طبیعی با شاخص بالاتر از 30 درصد هم رخ میدهد؛ اما امکان سقط در آن زیاد است و باید از روشهای کمکباروری استفاده کرد.