IUI به معنی تزریق اسپرم شسته شده به درون حفره رحم بوده و یکی از روش‌های کمک باروری است. این فرآیند موجب افزایش احتمال تماس تخمک با اسپرم در محیط رحم شده و شانس وقوع بارداری را افزایش می‌دهد. IUI روش بسیار ساده‌ای‌است که کاربرد بسیار گسترده‌ای در درمان ناباروری یافته است.
انجام عمل IUI در چه مواردی به بیمار پیشنهاد می‌گردد؟
این روش اولین خط درمان ناباروری پیش از انجام IVF است که در موارد ذیل ممکن است به زوجین نابارور پیشنهاد گردد:
این روش نسبتاً ساده و بدون درد است و تحت نظر پزشک، بدون بیهوشی انجام می‌شود. در این روش معمولاً مایع منی به روش خاصی شسته شده و سپس اسپرم‌های شسته شده از طریق واژن با استفاده از یک لوله باریک (catheter) به داخل رحم زن ریخته می‌شود. در این روش باهدفِ افزایش شانس بارداری، با مصرف داروهای تحریک‌کننده تخمدان، تعداد تخمک‌های آزادشده در سیکل مربوطه را به دو یا چهار تخمک افزایش می‌دهند. به این منظور با دستور پزشک معالج داروهای محرک تخمدان باید دقیقاً با دوز مناسب و در زمان مشخص مصرف گردد. پس از بررسی وضعیت تخمدان‌ها به کمک سونوگرافی و مشاهده فولیکول و اطمینان از طبیعی بودن وضعیت، تزریق داروی کمک باروری (HCG) به‌منظور تحریک تخمک‌گذاری انجام می‌شود.
معمولاً IUI حدود ۳۶ تا ۴۸ ساعت بعد از تزریق HCG انجام می‌شود. اما گاهی اوقات بنا بر نظر پزشک و شرایط موجود برای افزایش میزان موفقیت، دو بار عمل IUI و بافاصله یک روز انجام می‌گیرد. با تعیین زمان دقیق انجام عمل IUI و اعلام آن به زوجین، مرد باید پس از دو الی پنج روز پرهیز از انجام مقاربت و خروج منی، صبح روز تعیین‌شده برای انجام عمل، نمونه اسپرم خود را به آزمایشگاه تحویل دهد. نمونه اسپرم باید به روش خود ارضایی (استمناء) و یا استفاده از کاندوم‌های مخصوص فاقد مواد کُشنده اسپرم در ظرف استریل که توسط آزمایشگاه در اختیار مرد قرار می‌گیرد جمع‌آوری گردد. نمونه باید تازه بوده و حتی‌الامکان در محل آزمایشگاه تهیه شود. نمونه اسپرم در آزمایشگاه به روش شستشو با مواد خاص از مایع منی جداشده و آماده تزریق می‌گردد.
سپس با استفاده از یک لوله پلاستیکی نازک به نام کاتتر، اسپرمها به‌درون رحم تزریق می‌گردند. پس از انجام IUI نیازی به بستری کردن بیمار وجود ندارد اما اکثر پزشکان ۳۰ الی ۶۰ دقیقه بیمار را روی تخت بی‌حرکت می‌خوابانند. بیمار نیازی به استراحت مطلق ندارد و می‌تواند کارهای عادی و روزمر‌ه خود را ادامه دهد. دو هفته پس از عمل IUI آزمایش تست بارداری انجام شده و نتیجه عمل مشخص می‌گردد.
میزان موفقیت در IUI با توجه به عوامل مؤثر ذکرشده، بین شش تا 24 درصد در هر سیکل درمان است. موفقیت این عمل به عوامل متعددی بستگی دارد. در مواردی که تعداد و کیفیت اسپرم‌های مرد مناسب باشد، درصد موفقیت پس از استفاده از این روش بسیار بالاتر از افرادی است که به علت تعداد کم اسپرم ناچار به انجام این عمل می‌گردند. از طرفی بیماری‌های زنان هم نقش مهمی در میزان موفقیت ایفا می‌نماید. سن زن و شرایط فیزیولوژیکی او در این زمینه نقش مؤثری دارد. به‌طور مثال اگر زن بیشتر از ۳۵ سال داشته باشد احتمال بارداری با این روش به طرز چشمگیری کاهش می‌یابد. در صورت عدم موفقیت در درمان پس از انجام سه تا شش بار سیکل IUI، از سایر روش‌های درمان ناباروری مانند لقاح آزمایشگاهی (IVF) یا تزریق اسپرم به سیتوپلاسم تخمک در محیط آزمایشگاه (ICSI) استفاده می‌شود.
۱- معمولاً شش الی ۱۲ روز بعد از تخمک‌گذاری، لانه‌گزینی جنین در هر قسمتی از رحم می‌تواند رخ دهد و لازم است دو هفته پس از انجام IUI، تست حاملگی (βHCG) از طریق آزمایش خون انجام شود. ۲- در صورت مثبت بودن نتیجه تست، لازم است پس از ۴۸ ساعت، مجدداً جهت انجام تست حاملگی اقدام نمود. این تست جهت بررسی روند افزایش هورمون بارداری (βHCG) انجام می‌شود.
۱– انجام مقاربت جنسی بعد از IUI، شانس باروری را افزایش می‌دهد؛ به‌شرط‌آنکه در هنگام IUI بیمار لکه بینی و یا خونریزی نداشته باشد که در این موارد مقاربت جنسی ۴۸ ساعت بعد از IUI انجام می‌شود. ۲- در صورت استفاده از داروهای شیاف مانند که معمولاً پس از انجام IUI تجویز می‌شود، باید از شنا کردن پس از IUI خودداری شود، در غیر این صورت هیچ‌گونه ممانعتی جهت شنا کردن وجود ندارد. ۳- بهتر است مصرف مکمل‌های بارداری مثل ویتامین‌ها، از روز بعد از IUI آغاز شود. ۴- داشتن رژیم غذایی خوب، تمرینات ورزشی، عدم استعمال دخانیات و الکل و کاهش مصرف کافئین در زنان موفقیت باروری را افزایش می‌دهد. ۵- در مردان داشتن رژیم غذایی سالم سرشار از آنتی‌اکسیدان (مثل سبزیجات و میوه‌ها)، مصرف مولتی‌ویتامین، نگه‌داشتن وزن در محدوده مناسب، انجام تمرینات ورزشی مرتب و مداوم، دوری از استرس (که با هورمون‌های ضروری تولیدکننده اسپرم، تداخل ایجاد می‌کند)، اطمینان از عدم مسمومیت با فلزات سنگین، حشره‌کش‌ها و مواد شیمیایی موجود در حلال‌ها که می‌تواند روی کیفیت و کمیت اسپرمها اثر بگذارد، روی میزان موفقیت IUI تأثیرگذار خواهد بود. ۶- عدم استعمال دخانیات در مردان؛ استعمال دخانیات با دو مکانیزم ذیل بر روی اسپرمها تأثیر می‌گذارد:
۷- خودداری مردان از استحمام با آب داغ و یا حمام داغ و یا حتی پوشیدن لباس‌های تنگ که منجر به محدودیت در جریان گردش خون در بیضه‌ها می‌شود و درنتیجه سلامت اسپرمها را تحت تاثیر قرار می‌دهد. ۸- مصرف بعضی از آنتی بیوتیک‌ها می‌تواند بر روی کیفیت اسپرمها تأثیر بگذارد، بنابراین باید با پزشک متخصص ناباروری در مورد عدم مصرف این آنتی‌بیوتیک‌ها از چند هفته قبل از انجام IUI مشورت شود.
بسیاری از خانم‌هایی که عمل IUI را انجام داده‌اند، دردی شبیه انجام تست پاپ اسمیر داشته‌اند. بااین‌وجود، عبور کاتتر از گردنه رحم به دلیل امکان ایجاد جراحت‌های ریز، می‌تواند موجب لکه‌بینی، خونریزی و دردهای شکمی گردد. البته بسیاری از متخصصین ناباروری، علت دردهای شکمی را تخمک‌گذاری می‌دانند. در بیشتر مواقع به‌دلیل آنکه گردنه رحم در هنگام تخمک‌گذاری نرم و کمی باز می‌شود عبور کاتتر احساس نمی‌شود.
در صورت آلوده بودن اسپرم تلقیحی، احتمال انتقال عفونت‌های منتقله از طریق تماس جنسی (STDs) وجود دارد. همچنین هنگام عبور کاتتر از واژن و سرویکس احتمال دارد کاتتر توسط عوامل میکروبی موجود در این نواحی آلوده شود و احتمال دارد این عوامل میکروبی به رحم انتقال پیدا کنند و موجب انتقال عفونت گردند که با مانیتورینگ صحیح و منظم ریسک انتقال عفونت به حداقل می‌رسد. در صورتی که شستشوی اسپرمها به‌دقت صورت نگیرد و کمی از مایع سمینال که حاوی پروستاگلاندین‌ها (انقباض کننده عضلانی) می‌باشد وارد رحم شود می‌تواند انقباضات شدید رحمی، دردهای شکمی و حتی بیهوشی و کلاپس رحمی را در پی داشته باشد. در صورت تداوم درد، فقط استفاده از مسکن‌های حاوی استامینوفن ( مثل Tylenol) مجاز است و از مصرف مسکن های گروه NSAIDs مثل (Ibuprofen) باید خودداری شود.